کلمات کلیدی: سازمان های غیر دولتی، امور خیریه، سازمان های غیر دولتی زنان، سازمان های خیریه، انجمن خیریه زنان، موسسه خیریه، انجمن خیریه

NGO مخفف Non Govermental organization، به معنای سازمان های غیر دولتی متشکل از گروهی افراد هم هدف است که به صورت داوطلبانه و غیر انتفاعی و بدون وابستگی به دولت با تشکیلات و سازماندهی متناسب در جهت اهداف و موضوعات معینی فعالیت می نماید. اهداف این سازمان ها می تواند حول موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی و یا امور خیریه ای باشد.

 

بر اساس تعریف فوق «سازمان های غیر دولتی زنان» به تشکلات مردمی اطلاق می شود که بدون وابستگی به دولت، توسط زنان و برای زنان در موضوعات مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی و خیریه ای به صورت غیر انتفاعی فعالیت می کنند.

 

چنانچه گفته شد پدیده مشارکت مردمی ریشه در اعتقادات دینی و عادات ملی کشور دارد و مقدس شمردن خدمت به خلق به صورت داوطلبانه از بالاترین عبادات مذهبی است، تا حدی که بخش عمده ای از فقه اسلام به قوانین و آداب خدمت به مردم در اشکال مختلف مانند نذر، وقف و صدقه اختصاص یافته است.

 

در جوامع مذهبی مانند ایران، انگیزه های معنوی و باورهای دینی نقش بسزایی در شکل گیری فعالیت و تداوم کار سازمان های غیر دولتی داشته است. سازمان های خیریه متعددی با انگیزه کمک رسانی، امداد و ارتقاء سطح فرهنگی اقشار آسیب پذیر جامعه تلاش های چشمگیری را با بهره گیری از انگیزه های دینی مردم و نیروهای داوطلب انجام داده اند. همچنین به دلیل باز شدن فضای سیاسی پس از انقلاب اسلامی سازمان های غیر دولتی زنان با اهداف سیاسی نیز زمینه ظهور یافته اند. به هر حال، در ادامه تلاش می شود سازمان های غیر دولتی موجود را با ذکر اهداف، نقش و تأثیر آن ها در مشارکت فعال زنان مورد بررسی قرار دهیم.

 

سازمان های اقلیت های مذهبی:

 

اقلیت های مذهبی در ایران متشکل از پیروان ادیان مسیحی، یهودی و زرتشتی از حدود صد سال پیش دارای فعالیت های غیر دولتی بوده اند. قدمت سازمان های اقلیت های مذهبی دلایل مختلفی دارد که از آن جمله می توان به دوره ایجاد مدرسه و تفکیک مدارس مسلمانان از اقلیتها به دلیل بافت سنتی و اجتماعی اشاره کرد؛ اگر چه از سوی دیگر، رعایت اصل احترام متقابل به یکدیگر در جامعه ایران فرصت فعالیت آزادانه را به سایر ادیان داده تا خود، نیازهای هم کیشان خویش را در برخی زمینه ها پاسخ گویند. عمده این فعالیت ها در عرصه آموزش، حفظ میراث فرهنگی و مذهبی و خدمات خیریه ای است. چنانچه شاهد اقدامات زیر از سوی این دسته از سازمان های غیر دولتی بوده ایم:

 

ـ ایجاد مهدکودک، دبستان و سایر مراکز آموزشی

ـ ایجاد کلاسهای آموزشی مختلف (مذهبی، هنری)

ـ جلسات سخنرانی در موضوعات مختلف

ـ برپایی نمایشگاه های مختلف

ـ برگزاری اعیاد مذهبی

ـ ایجاد صندوق های وام

ـ ایجاد اشتغال برای زنان محروم

ـ مشاوره

ـ تأمین مالی دانشجویان

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

انجمن خیریه بانوان جلفای اصفهان

انجمن زنان دوستدار کلیسا

انجمن خیریه تعاون اتفاق

انجمن آشوریان

انجمن خیریه بانوان ارمنی

انجمن خیریه زنان و سالمندان ارامنه جلفا.

 

سازمان های غیر دولتی

خیریه ـ فرهنگی

 

سوابق فعالیت اکثر سازمان های غیر دولتی خیریه ـ فرهنگی، به سال های پیش از انقلاب اسلامی باز می گردد. چنانچه گفته شد رسیدگی به نیازمندان، پرستاری از بیماران، حمایت از ایتام و زنان سرپرست خانوار، همچنین آموزش علوم دینی ریشه در اعتقادات مردم ایران دارد

 

و از سال های بسیار دور تشکیلات محلی به صورت هیأت های مذهبی، در هر کوی و برزن و مسجدی تشکیل شده است. بنابراین سازمان های غیر دولتی خیریه و فرهنگی شکل متکامل همان هیأت های مذهبی محلی است که در سطوح گسترده ای در تمام شهرها و روستاها فعالیت داشته و به نسبت سایر سازمان ها طیف گسترده ای از زنان نیکوکار را جذب مراکز خود کرده اند. اهداف و اقدامات این سازمان ها عبارتند از:

 

ـ سرپرستی از ایتام

ـ کمک به محرومین، بی سرپرستان و سالمندان از طریق اقداماتی مانند ساخت پرورشگاه، شیرخوارگاه و سرای سالمندان

ـ کمک به سیل زدگان و زلزله زدگان

ـ کاریابی برای بیکاران و تشکیل آموزشگاههای فنی و حرفه ای برای اشتغال آنان

ـ پرداخت وام

ـ ارتقاء معلومات دینی زنان

ـ اعطاء تسهیلات تحصیلی به دانش آموزان بی سرپرست بااستعداد

 

نمونه هایی از این سازمان ها عبارتند از:

بنیاد حضرت خدیجه(س)

مؤسسه خیریه دوازده فروردین

بنیاد بانوان نیکوکار کهریزک

بنیاد زینب کبرا(س)

انجمن بانوان فرهنگسرای خاوران

انجمن خیریه بانوان اصفهان

باشگاه دختران جوان روستایی سرخه حصار

مؤسسه خیریه حضرت زهرا(س)

مؤسسه الزهرا

سازمان های غیر دولتی

سیاسی ـ اجتماعی

 

سابقه سازمان های موجود سیاسی ـ اجتماعی زنان به دوران ظهور انقلاب اسلامی در سال 1357 باز می گردد که هسته های اولیه آن در بطن مردم و به منظور کمک به تحقق آرمان های انقلاب شکل گرفت. رهبران این سازمان ها را زنان فعال، با سابقه مبارزه سیاسی تشکیل می دهند که بعضا خود یا اعضای خانواده هایشان در زندان های شاه مورد شکنجه و آزار قرار گرفته اند. لازم به ذکر است که این سازمان ها در جریان جنگ تحمیلی از نقش پشتیبانی و تدارکات نیز برخوردار شدند.

 

عمده اهداف و فعالیت های این سازمان ها عبارتند از:

ـ حمایت از گسترش فرهنگ اسلامی و حفظ ارزش های انقلاب

ـ آگاه سازی زنان از طریق رشد علمی و اخلاقی

ـ تواناسازی زنان از طریق آگاهی بخشی سیاسی و اجتماعی

ـ معرفی نامزدهای انتخاباتی برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی

ـ اشتغال زایی برای بانوان

ـ برگزاری اجلاس های داخلی و کنفرانس های بین المللی

ـ انتشار مجلات

ـ بررسی قوانین حقوقی و مدنی خانواده و اعلام نظر در باره آن

ـ امور خیریه و فعالیت های آموزشی

 

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

جامعه زینب(س)

جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران

سازمان های غیر دولتی مهاجرین

 

اعضای این سازمان ها چنانکه از نام آن ها پیداست از مهاجرین کشورهای همسایه ایران هستند که به دلیل وجود بحران های شدید همراه خانواده به ایران مهاجرت کرده اند. تشکیل این سازمان ها به دوران پس از انقلاب اسلامی باز می گردد و فعالیت آن ها مانند سازمانهای اقلیتهای مذهبی به حوزه پاسخگویی به نیازهای هموطنانشان محدود می شود.

 

اهداف و فعالیت های عمده این سازمان ها عبارتند از:

ـ ارتقاء سطح آموزشی و فرهنگی زنان مهاجر

ـ رسیدگی به امور بهداشتی و اشتغال مهاجرین

ـ کمک رسانی و امداد به مهاجرین

ـ حضور فعال در کنفرانس ها، نمایشگاه ها و انعکاس فریاد مظلومیت هموطنان خود

ـ کمک به اعزام شایسته مهاجرین به وطنشان

 

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

جمعیت عراقی شهید بنت الهدی

نهضت زنان مسلمان افغانستان

و انجمن زنان مهاجر افغانستان

 

سازمان های غیر دولتی بین المللی

این سازمان ها نیز پس از انقلاب اسلامی به منظور آشنایی و ارتباط زنان ایران با زنان سایر کشورهای جهان، همبستگی و همکاری متقابل بین زنان ایرانی با زنان سایر کشورهای جهان و حضور فعال آنان در مجامع بین المللی تشکیل شد.

 

عمده فعالیت ها و اهداف این سازمان ها عبارتند از:

ـ ایجاد همبستگی و همکاری متقابل بین زنان ایرانی و زنان سایر کشورها

ـ تبادل تجربیات و تلاش در حل مشکلات زنان در نقاط مختلف جهان

ـ حمایت از حقوق زنان در جوامع مظلوم و ستمدیده

ـ آشنایی بیشتر زنان، انجمن ها و سازمان های صنفی آنان در سراسر جهان با چهره زن مسلمان

ـ برگزاری نمایشگاههای مختلف در ایران و سراسر جهان

ـ تهیه و انتشار آلبوم های عکس، فیلم های ویدئویی، کتب مختلف از فعالیت های زنان ایرانی و یا وضعیت زنان مظلوم در کشورهای مختلف جهان

 

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

انجمن همبستگی زنان

انجمن دوستی ایران و بوسنی

و شورای ورزش بانوان کشورهای اسلامی