سازمان های غیر دولتی

تخصصی ـ صنفی

 

اعضای این سازمان ها را زنان متخصص و سرشناس در رشته های مختلف علمی، هنری و تجاری تشکیل می دهند. هر یک از این سازمان ها که پس از انقلاب و اکثرا پس از پایان جنگ تحمیلی و در مرحله سازندگی تشکیل شدند با ارایه محصول کار خود برای تأمین بخشی از نیازهای اساسی کشور تلاش کردند. لذا بعضا دارای پروژه های مشترک با دستگاه های دولتی هستند.

 

عمده اهداف و فعالیت های این سازمان ها عبارتند از:

 

ـ کمک به ارتقاء سطح علوم و فن آوری ملی و واحدهای تحقیقاتی ـ صنعتی از طریق مشارکت زنان متخصص

ـ ایجاد فرصتهای شغلی برای زنان متخصص و بررسی نحوه مشارکت آنان در بخش مدیریت

ـ پیشبرد تحقیقات و مطالعات دانشگاهی توسط زنان

ـ ارتقاء شخصیت علمی ـ آموزشی و درمانی پزشکان زن و ماماها و افزایش سطح تخصصی آن ها

ـ انجام پروژه های صنعتی ـ تحقیقاتی و کشاورزی

ـ برگزاری گردهماییها و سمینارهای علمی ـ تخصصی

ـ حمایت از زنان متخصص و ایجاد اشتغال مناسب برای آنها

ـ تشکیل تعاونی در موضوعات مختلف روستایی و شهری

ـ بهبود وضعیت زنان روستایی

ـ شناسایی تولیدات بانوان از طریق بازارهای داخلی و خارجی

ـ حفظ محیط زیست

 

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

انجمن جمعیت زنان برای مبارزه با آلودگی محیط زیست

انجمن زنان ایرانی طرفدار محیط زیست و توسعه پایدار

تعاونی فنی ـ مهندسی و تحقیقاتی پارسکو

انجمن روزنامه نگاران زن

انجمن صنفی بانوان خیاط اصفهان

جمعیت مامایی ایران

تعاونی های زنان روستایی

انجمن تنظیم خانواده جمهوری اسلامی ایران

کانون خواهران کارگر

 

 

سازمان های غیر دولتی

فرهنگی ـ آموزشی

این سازمان ها عموما به شکل مدارس عالی علوم دینی و مراکز آموزش عالی هستند. اعضای آن ها با هدف آموزش زنان و تربیت آنان با روش های ابداعی تأسیس شده و تاریخ شکل گیری و تأسیس آنان به طور عمده به نیمه اول سال 1370 باز می گردد.

 

اهم اهداف و فعالیت های این سازمان ها عبارتند از:

ـ ارایه خدمات فرهنگی به منظور آگاه سازی زنان

ـ تربیت نیروی مبلّغ برای هدایت و ارشاد

ـ تربیت متخصصین زن به عنوان مدیران دوایر اجتماعی و صنعتی

ـ تأسیس مراکز آموزشی در سطوح مختلف

ـ اعزام مبلّغ به نقاط محروم

 

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

بنیاد فرهنگی شاهچراغ

مکتب نرجس در مشهد، سبزوار، همدان و زاهدان

واحد خواهران رسیدگی به امور مساجد

مرکز مطالعات و تحقیقات مسایل زنان

انجمن فرهنگی زنان مسلمان در انگلستان

 

 

 

سازمان های غیر دولتی

انتشاراتی ـ صنفی

این سازمان ها به صورت مطبوعات هفتگی، ماهنامه، فصلنامه و مؤسسات انتشار کتاب در موضوعات زنان مشغول به کارند. اگرچه سوابق بعضی از این نشریات به پیش انقلاب اسلامی باز می گردد، اما دسته کثیری از آنان در مرحله توسعه و سازندگی آغاز به کار کرده اند.

 

اهداف و فعالیت های عمده این سازمانها عبارتند از:

ـ کمک به زنان در شناخت تواناییها و حقوق خود

ـ انعکاس مقالات ادبی و هنری نویسندگان زن

ـ انجام و اشاعه دانش زن شناسی حول موضوعات میان رشته ای زنان

ـ انتشار مجلات به صورت هفتگی، ماهانه و فصلنامه

ـ آموزش در حوزه های مربوطه

ـ برگزاری نمایشگاههای کتاب و نشریات

 

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

هفته نامه زن روز

ماهنامه ندا

فصلنامه فرزانه

ماهنامه پیام زن

مؤسسه انتشارات بانو

 

سازمان های غیر دولتی ـ دولتی

اعضای این سازمان ها در بدو تشکیل، اغلب به صورت داوطلبانه و از بین مردم بودند و به تدریج به دلیل گسترش روزافزون و بالا رفتن تعداد اعضاء آنان در سطح میلیونی، بخش مدیریت در آن ها نهادینه شده و به صورت دولتی در آمده است. اما مجریان آن کماکان از میان مردم و به صورت داوطلبانه، آزاد و با سیستم عضوگیری به فعالیت مشغولند.

تاریخ تأسیس اکثر این سازمان ها به بدو انقلاب باز می گردد و در واقع نیازهای گسترده مردم در خصوص سازندگی کشور، ضرورت دفاع در برابر حمله دشمنان و امدادرسانی به مجروحین و جنگ زدگان، باعث گردآمدن داوطلبانه مردم در چنین سازمان هایی شده است. سپس بخش های مدیریتی این تشکیلات به منظور سازماندهی هر چه شایسته تر مردم و بهره گیری از امکانات بیشتر تحت نظارت دولت در آمدند.

 

 

 

عمده اهداف و فعالیت های این سازمان ها عبارتند از:

ـ سازندگی در مناطق شهری و روستایی

ـ دفاع از مرزهای کشور

ـ کمک رسانی به محرومین و تلاش برای اشتغال زایی از طریق اقداماتی مانند ایجاد واحدهای آموزشی، فنی و حرفه ای

ـ احیاء زمینهای موات و ترویج آبادانی در مناطق محروم کشور

ـ بسیج سراسری برای واکسیناسیون اطفال

ـ آمادگی سراسری در کشور برای دفاع ملی از طریق آموزش نظامی

 

چند نمونه از این سازمان ها عبارتند از:

نیروی مقاومت بسیج خواهران

بخش خواهران جهاد سازندگی

بخش خواهران کمیته امداد امام خمینی(ره)

 

 

نتیجه گیری و پیشنهادات:

حضور داوطلبانه و مشارکت مردمی در ایران از قدمت و سابقه قابل توجهی برخوردار است و حرکت های مردمی اگر نه در قالب سازمان های غیر دولتی تعریف شده امروزی، بلکه در اشکال سنتی و توده ای همواره در عرصه های مختلف، نقش آفرینی کرده است، اما امروزه این مشارکت در قالب تعاریف سازمانهای غیر دولتی می تواند با جلب اعتماد مردم و فراخوان آنان به مشارکت، گام مؤثری را در رفع معضلات و مشکلات بردارد و بویژه در میان زنان، شکل تکامل یافته هیأت های داوطلبانه با استعانت از مزایای ساختار تشکیلاتی به سازمانهایی تبدیل شود که در زمینه های مختلف با توجه به شرایط کشور فعالیت های مفیدی را انجام دهند. لذا با توجه به فعالیت هایی که تاکنون سازمان های غیر دولتی، زمینه ساز انجام آن بوده اند می توان نقش آفرینی این سازمان ها را در جامعه ایران به شرح زیر عنوان کرد:

 

1ـ فراخوان و بسیج گروههای مختلف زنان که در فرآیند توسعه دخیل هستند به منظور مشارکت در زمینه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی

2ـ حمایت از استقرار مکانیزمهای نظارت مستمر بر عملکرد دولت بویژه در فعالیتهای مربوط به زنان

3ـ تشویق دولت به حمایت از مشارکت مردمی و سازمانهای غیر دولتی زنان

4ـ تلاش برای دسترسی آسانتر و بیشتر زنان به آموزش بویژه آموزشهای فنی ـ حرفه ای

5ـ تلاش برای آگاه سازی به منظور توانمندسازی زنان

6ـ ارتقاء نقش محوری زنان در برنامه های پژوهشی، آموزشی، ترویج و آموزش کشاورزی و مواد غذایی

7ـ تلاش برای دسترسی زنان محروم مانند زنان معلول، مهاجر و پناهنده، یا زنان سرپرست خانوار به آموزش و ارتقاء سطح آگاهیها و توانمندیها

8ـ تلاش برای ایجاد اشتغال

9ـ امکان دسترسی بیشتر زنان به خدمات نامتمرکز

10ـ فراهم نمودن آموزش و خدمات بهداشتی در همکاری با دولت و تنظیم خانواده

11ـ تلاش برای ایجاد همکاریهای زیست محیطی به منظور کاهش مخاطرات و تهدید فرآینده ای که تخریب محیط زیست برای سلامت انسانها به وجود آورده است.

12ـ مساعدت به زنان داوطلب در سازمانهای رسمی و غیر رسمی بهداشتی در استقرار و گسترش آموزش مؤثر و برنامه های تماس با مردم و مشارکت آنها در طرحهای بهداشتی

13ـ ارتقاء سطح آگاهیها وتواناییهای خوداتکایی و ارایه خدمات آموزشی، مالی و خدماتی به زنان پناهنده

14ـ تلاش برای انعکاس مصایب و مشکلات زنان آواره، پناهنده و ستمدیده کشورهای در حال جنگ

15ـ ایجاد ارتباط میان زنان کشورهای مختلف و تبادل فرهنگی و تجربیات

16ـ تلاش برای دسترسی زنان به منابع اقتصادی برای مشارکت در توسعه کشور

17ـ ایجاد و توانمندسازی تعاونیهای زنان به منظور افزایش توان اقتصادی زنان

18ـ افزایش توان درآمدزایی زنان روستایی در سطح ملی و محلی با جلب نظر دولت نسبت به نقش و کارکرد زنان روستایی

19ـ افزایش توانایی و حضور زنان در راستای مشارکت در امور تصمیم گیری و سیاستگزاریها

20ـ افزایش مشارکت زنان در سطوح رسانه ها بویژه در رده های تصمیم گیری

با بررسی موارد فوق که به عنوان فعالیتها و اقدامات سازمانهای غیر دولتی در ایران پس از انقلاب اسلامی صورت گرفته، گستره نقش آنها مشخص و بر میزان قابل توجه نفوذ این سازمانها صحه گذارده می شود. لیکن با توجه به سوابق و زمینه های تاریخی، شرایط اجتماعی و شاکله فرهنگی جامعه مسلمان ایرانی نکات مهمی در این زمینه باید مورد توجه و دقت قرار گیرد. به بیان دیگر برای قضاوت درست در مورد نقش و فعالیتهای انجام شده سازمانهای غیر دولتی می بایست واقعیتهای زیر را مد نظر قرار داد:

1ـ در جامعه ایران همچنان عمده فعالیتهای زنان بویژه در امور خیریه به شکل سنتی و در قالب هیأتی انجام می گیرد و سازمانهای غیر دولتی موجود هنوز به شکل وسیع در میان توده ها جا نیفتاده و اغلب در سطح خواص باقی مانده اند. چنانچه در هیچ کدام از سازمانهای موجود، شاهد عضوگیری وسیع و عمومی نبوده ایم.

2ـ پس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز سازندگی، تشکیل دفاتر و نهادهای مربوط به زنان در بخشهای دولتی از عوامل مهم ایجاد رشد یا تقویت سازمانهای غیر دولتی زنان بوده است. این امر نشان می دهد که پس از انقلاب

هر جا که دولت، پشتوانه مشارکت مردمی قرار گرفته و برای چنین فعالیتهایی توجیه لازم راداشته است شاهد ورود بخشهای عظیمی از توده های زنان در مشارکت غیر دولتی بوده ایم. چنانچه با اقدامات دفتر ترویج فعالیت های زنان روستایی در وزارت کشاورزی یا وزارت جهاد سازندگی، مشارکت زنان روستایی در امور مردمی و تعاونی به شکل قابل توجهی و در سطح توده ها تحقق یافته و یا با تشکیل بسیج مستضعفین، اقشار وسیعی از زنان، آموزشهای نظامی، کمک های اولیه، دینی و عقیدتی دیده اند.

3ـ نظر به اینکه زنان در بیش از 62% از تولیدات غیر نفتی شامل کشاورزی و تولید صنایع دستی سهم بسزایی دارند (70% از قالیبافان ایرانی زن هستند و 70 تا 80 درصد از صنایع غذایی در روستاها به دست زنان اداره می شود) تلاش برای تقویت هر چه بیشتر سازمانهای غیر دولتی زنان که منجر به سازماندهی فعالیتهای اقتصادی زنان شود در واقع کمک به شکوفایی اقتصاد ملی و در برخی موارد، رهایی از بحرانهای اقتصادی است.

4ـ با توجه به بندهای فوق روشن است که در جامعه فعلی ایران، ویژگیهای متأثر از انقلاب که نزدیکی میان دولت و ملت، یکی از آن هاست، زمینه های همکاری بیین دولت و سازمانهای غیر دولتی فراهم است، لیکن در این زمینه می بایست تمهیدات لازم برای هر چه گسترده تر کردن و نهادینه کردن آن انجام گیرد.

5ـ دستگاههای دولتی با تلاشهایی که عملاً در سالهای اخیر داشته اند موجب رشد آمارها در زمینه های لازم و به شرح زیر بوده اند:

ـ 98% از دختران ایرانی به تحصیلات ابتدایی دسترسی یافته اند

ـ حدود 35 الی 40 درصد از دانشجویان را دختران و بانوان تشکیل می دهند

ـ در سال جاری تعداد قبول شدگان در امتحانات ورودی دانشگاهها به نسبت 52%، دختر و 48%، پسر بوده است

ـ حدود 25% از اساتید دانشگاهها را زنان تشکیل می دهند

ـ در روستاها بیش از 87% از زنان به امکانات بهداشت، تنظیم خانواده و واکسیناسیون اطفال دسترسی یافته اند

ـ این آمارها خود زمینه ساز ایجاد و تقویت سازمانهای غیر دولتی زنان به دلیل بالا رفتن سطح سواد و آگاهیهای آنان است.

6ـ سازمانهای غیر دولتی زنان باید با توجه به بافت سنتی و مذهبی جامعه ایران از طریق تشکلات هیأتی، راههای آشنایی و راه یابی توده ها به این سازمانها را بیابند. زیرا در حال حاضر اغلب فعالیتهای این سازمانها در اقشار خاص و جمعیتهای محدود صورت گرفته و توده ها هیچ آشنایی و ارتباطی با اغلب آنها ندارند.

7ـ شوراهای شهری و روستایی شاید بتوانند به عنوان یکی از کانالهای ایجاد ارتباط میان توده ها و سازمانهای غیر دولتی ایفای نقش نمایند که این موضوع می تواند به عنوان یک تحقیق جامع، مد نظر قرار گیرد.

 

منابع:ــــــــــــــــــــــــــــــ

 

ـ گزارش ملی سازمانهای غیر دولتی زنان در جمهوری اسلامی ایران، 1375.

ـ گزارش ملی وضعیت زنان در جمهوری اسلامی ایران، 1374.

ـ شناخت هویت زن ایرانی در گستره پیش تاریخ و تاریخ، شهلا لاهیجی، مهرانگیز کار، 1377.

ـ ماهنامه پیام زن، ویژه نامه بزرگداشت ولادت حضرت فاطمه(س) و مقام زن، آبان ماه 1376.

ـ طرح بررسی وضعیت سیاسی ـ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی زنان در ایران، مریم مجاهدی، پژوهشگاه علوم انسانی.

- The Iranian Constitational Revolution 1906 - 1911, Janet Afray, (22) New york, Colombia, University Press 1996

 

منبع: hawzah.net